چالش های پیش روی بازار نشر در دوران قرنطینه ، تغییر ماهیت کتابفروشی ها خطری جدی در عرصۀ فرهنگ - خیمه نیوز

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، شبه کتاب ها و مراکز پخش آن ها رقیبان تازه ای برای کتاب و کتاب فروشی ها هستند. انتشارات کتاب های دانشجویی و دانش آموزی با رقیبانی تازه رو به رویند که پا جای پای آن ها می گذارند. شبه کتاب ها (به اصطلاح یاری درسی ها) با صرف هزینه های گزاف و تبلیغات گسترده در رسانه ملی، رسانه های کاغذی و رسانه های مجازی در حرکتی خزنده و حساب شده، ناشران واقعی عرصه علم و دانش و فرهنگ را از گردونه خارج می نمایند.

بسته شدن کتاب فروشی ها یا تغییر کار برای آن ها هشداری به جامعه است که کتاب و کتاب خوانی در معرض فروپاشی قرار گرفته است و احتیاج به حمایت کتاب دوستان دارد. اما باز بودن کتاب فروشی ها و فروش عمده و روزافزون شبه کتاب ها خطری است که کتاب و کتابخوانی را مورد تهدید قرار داده است.

کتاب فروشی های واقعی در سکوتی غمگنانه جای خود را به شبه کتابفروشی ها می دهند. شبه کتاب هایی با عناوین دهان پرکن معلم در خانه و... دانش آموزان، دانشجویان و خانواده های آن ها را به سوی خودجذب می نمایند تا هر چه بیشتر کتاب این یار مهربان تنهاتر گردد.

شبه کتاب ها یا کتاب های یاری درسی

شبه کتاب هایی که در قالب یاری آموزشی و یاری درسی برای دانشجویان و دانش آموزان منتشر می شوند با ادعای جایگزینی استاد و معلم وارد میدان شده اند.

کتاب یاری آموزشی کتابی است که در آن سؤالات و تمرین های زیادی براساس محتوای کتاب درسی آمده و تمرین ها از ساده به سخت تنظیم شده باشد، اما متأسفانه به نظر می رسد که هدف یاری به بچه ها نیست. هدف به هر نوعی فروش این کتاب ها و منفعت طلبی است.

این روز ها شاهد آن هستیم در حالی که کتاب فروشی های معتبر خالی از مشتری هستند و شمارگان (تیراژ) کتاب ها به شدت کاهش یافته و به کمتر از 500 الی 1000 نسخه رسیده است. شبه کتاب هایی با عنوان های یاری درسی و یاری آموزشی شمارگانی (تیراژ) بالای پنج الی شش هزار نسخه دارند.

کتاب فروشی های خیابان انقلاب و مقابل دانشگاه تهران که روزگاری قبله آمال اهل کتاب بود، امروز جایی برای فروش گسترده شبه کتاب های یاری درسی و یاری آموزشی شده اند.

کتاب های یاری درسی و یاری آموزشی اگر جایی برای عرضه در عرصه علم آموزی داشته باشند نباید پا جای پای کتاب فروشی های صاحب نام و نام آشنا بگذارند و جای آن ها را تنگ و اشغال نمایند. یعنی جایشان در خیابان انقلاب و مقابل دانشگاه تهران نیست. این گونه کتاب ها اگر ارزش علمی و آموزشی داشته باشند باید در شمارگانی محدود منتشر شوند و در اختیار معلمان قرار گیرند تا یاور آن ها باشند، اما در کمال تاسف این نوع کتاب های یاری درسی با تبلیغات گسترده ای که شبانه روز در رسانه ملی و... دارند؛ در مدارس دوره ابتدایی از پایه اول تا دوازدهم هواداران بسیاری پیدا نموده اند.

کتاب های یاری درسی مفید یا مضر؟

مرکز اصلی آموزشی هر دانش آموزی مدرسه است، اما استفاده از کتاب های یاری درسی به شدت رواج پیدا نموده است و خانواده ها هزینه های سنگینی صرف خرید کتاب های یاری درسی می نمایند.

ناصر کاوه معلم باسابقه دوره دبستان می گوید: من از 20 سال پیش با عرضه این گونه کتاب ها در میان دانش آموزان مخالف بودم. البته در آن سال ها کتاب هایی از این دست به این گستردگی نبودند. این گونه کتاب ها دانش آموزان را به دو دسته زرنگ و تنبل تقسیم می نمایند، اما از نظر من دانش آموز زرنگ و تنبل وجود ندارد. دانش آموز فعال و غیبرطرفال داریم. دانش آموز فعال از مدرسه که به خانه رفت غذایش را می خورد. استراحت کوتاهی می نماید. تکالیف مدرسه اش را انجام می دهد و بعد می رود پی بازی کردن. اما دانش آموز غیبرطرفال حتی غذا خوردنش هم طبق برنامه نیست و یکسره وقتش را صرف بازی می نماید. معلم باید کودک غیبرطرفال را به کودک فعال تبدیل کند. کودک فعال همان دانش آموزی است که با به کار انداختن ذهن و هوش خود مسئله هایی را که معلم خارج از کتاب درسی طرح نموده است، حل می نماید و احتیاجی به این گونه کتاب ها ندارد.

وی در ادامه می افزاید: معلم باید اصل مطالعه و سطح سوادش بسیار بالاتر از کتاب درسی باشد. معلم هوشمند با سؤالات هوشمندانه خود دانش آموز را به سوی هوشمند شدن سوق می دهد. سؤال های خارج از کتاب درسی خوب است، اما به شرطی که خود معلم بر اساس مطالعه بسیار آن ها را طراحی نموده و از جایی برداشت ننموده است. معلم نباید بین دانش آموزان فرقی بگذارد. من به دانش آموز نمره نمی دهم. دانش آموز خودش نمره می گیرد. دانش آموز بیاموزد برای پیروز شدن در هر کاری باید به آن کار عشق بورزد و این عشق به داشتن را معلم باید در او ایجاد کند.

این فرهنگی در تکمیل صحبت هایش می گوید: به راستی چه بلایی بر سر شیوه آموزشی در مدارس ما آمده است؟ آیا کتاب های درسی به اندازه کافی جامع و کامل نیستند؟ آیا معلم آموزش لازم را در مدرسه ارائه نمی دهد؟ آیا بچه های ما باهوش تر شده اند و معلم توان پاسخگویی به سؤالات تک تک آن ها را ندارد؟ چه عاملی باعث گسترش دور از انتظار آن دسته از کتاب ها شده است؟ آیا روش تدریس پیچیده شده است و دانش آموز برای فهم راحت تر احتیاج به این گونه کتاب ها دارد، یا نظارت بر انتشار چنین کتاب هایی کم رنگ شده است؟

جای خالی کتاب های غیردرسی در برنامه دانش آموزان

تست زدن در دوره ابتدایی چه معنایی دارد؟ پیش از این دانش آموزان در سال های آخر دبیرستان در کلاس های آمادگی کنکور با تست زدن آشنا می شدند. حالا چه شده است؟ تا این اندازه ایجاد رقابت چه معنایی می تواند داشته باشد؟ کتاب های غیردرسی، چون قصه، شعر و داستانی که ذهن، تخیل و تفکر دانش آموز را پرورش دهد و شکوفا می نماید در این آوردگاه چه

جایگاهی دارد؟

سهیلا کاوه معلم پایه ششم دبستان در پاسخ به این سؤال که آیا کتاب های درسی به اندازه کافی جامع و کامل نیستند که خانواده ها و دانش آموزان به این گونه کتاب ها روی می آورند؟ می گوید: کتاب های درسی جامع و کامل هستند، اما فراتر از آن معلم باید با دادن تمرین های خارج از کتاب درسی دانش آموز را وادار به تحرک کند. خانواده ها اغلب در سایه تبلیغات گسترده گاه بدون دخالت مدرسه این گونه کتاب ها را با صرف هزینه های گزاف برای فرزندان خود تهیه می نمایند. در کلاس ما هم دو نفر از دانش آموزان این گونه کتاب های یاری درسی را خریده بودند و برای برطرف اشکال و فهم بیشتر به من مراجعه کردند؛ اما من به شاگردانم و خانواده هایشان توصیه تهیه چنین کتاب هایی را ندارم، چرا که با طراحی مسئله های بسیار خارج از کتاب درسی دیگر وقتی برای آن ها نمی گذارم تا صرف این گونه کتاب ها بنمایند. در عصر حاضر که دانش آموزان خانه نشین شده اند و ممکن است به معلم و کلاس های آنلاین و شبه آموزش تلویزیون دسترسی نداشته باشند، این گونه کتاب ها تا حدی می تواند مفید باشد.

سامان دانش آموز پایه دوازدهم که هوادار استفاده از این گونه کتاب ها است، در رابطه با بهره گیری از کتاب های یاری آموزشی به گزارشگر روزنامه کیهان می گوید: من خودم را برای شرکت در آزمون کنکور آماده می کنم یا باید به کلاس کنکور بروم و یا با استفاده از این کتاب های یاری آموزشی با نحوه تست زدن و پاسخ به سؤالات کنکور آشنا شوم. متاسفانه هزینه تهیه این کتاب ها بسیار سنگین است و همه بچه ها توان خرید آن را ندارند. این گونه کتاب ها بسیار متنوع هستند و تمامی آن ها را نمی گردد خرید. من هم در حد توان از این کتاب ها استفاده می کنم. من برای آمادگی در آزمون کنکور فقط به این کتاب ها اکتفا نمی کنم. اول از همه به کتاب های درسی توجه دارم، تمام کتاب هایی که در طی این سال ها خونده ام.

نگاه به کتاب خوب از چند زاویه

به باور اغلب نویسندگان نوشتن یک کار طاقت فرسا، اما جذاب و لذت بخش است. نویسنده ای که بتوانند ذهن، تخیل، اراده و تفکر مخاطب را ارتقا بخشد، در کارش پیروز بوده است.

علیرضا گودرزی نویسنده کتاب احتیاج به بیداری در برداشت خود از نویسندگی می گوید: نویسندگی نوعی تخلیه اطلاعات و آگاهی فرد و یا هوشمندی یک انسان در برابر جامعه خود می باشد و این موضوع می تواند جنبه های مختلفی داشته باشد. مسائلی همچون تجربه و شناخت می تواند یک فرد متفکر را به سوی تخلیه اطلاعات ذهنی خود راهنمایی کند، پس برای رسیدن به قدرت قلم احتیاج اول هوشمندی است.

وی همچنین در پاسخ به این سؤال که کتاب خوب چگونه کتابی است؟ می گوید: اولا از آنجایی که هر انسانی نگاه متفاوتی به زندگی دارد، پس می توانیم نتیجه بگیریم هر انسانی تنها به قسمت محدودی از ابعاد زندگی و دنیا واقف می گردد و از این رو هر شخصی از نگاه خود به دنیا می نگرد. پس نمی توان به صورت قطعی گفت که یک کتاب خوب چگونه کتابی است؟ زیرا هر انسانی سلیقه ای متفاوت با دیگران دارد. از نظر من کتابی ارزشمند است که توانایی پاسخ به سؤالات ذهن ما را داشته باشد و یا در ذهن مخاطب بتواند سؤالات متعددی ایجاد کند. کتاب می تواند تاثیرات متفاوتی روی افراد داشته باشد. از این جهت باید به کتاب هایی مراجعه کند که نویسنده آن ذهن خلاق داشته باشد و با موضوع خود چالش های زیادی برای ذهن مخاطب ایجاد کند که احتیاج اول آن آگاهی است.

مشق کتابخوانی در دوران قرنطینه

کتابی برای خواندن انتخاب کنید. کتابی تازه یا همان کتابی که پیش از این خوانده اید و گوشه ذهنتان هنوز درگیر آن است. این بار با دقت بیشتری بخوانید. گویا برای اولین بار است که آن را در دست گرفته اید. بعد از خواندن کتاب در کتابچه ای که پیش از این تهیه نموده اید نام کتاب، نویسنده، مترجم، ناشر، سال نشر، نوبت چاپ و قیمت را یادداشت کنید. سپس خلاصه ای کوتاه از کتاب را بنویسید و در نهایت آنچه را که از کتاب برداشت نموده اید را در چند سطر بنویسید و این یادداشت کوتاه را در صفحات اجتماعی با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

برای فرزند دلبندتان کتابی تهیه کنید و از او بخواهید که بعد از خواندن کتاب آن را برای شما تعریف کند. سخنان شیرینی که بر زبان فرزندتان جاری می گردد و، چون نوای موسیقی دلنشین و شنیدنی است؛ ضبط کنید و در شبه های اجتماعی با دوستان تان به اشتراک بگذارید.

یلدا در راه است. برای دورهمی های ارزشمند در فضای مجازی خود را آماده کنید. کتابی دیگر انتخاب کنید و علاوه بر رعایت موارد یاد شده، کمی دید خود را گسترش دهید. عنوان کتاب، نام نویسنده و ناشر را به خاطر بسپارید و همچنین به طراحی روی جلد و صفحه بندی کتاب هم توجه کنید.