دغدغۀ دیگران فرصت زندگی را از مادرِ همواره نگران می گیرد - خیمه نیوز

خبرنگاران ؛ نازی عابدی- مادرِ فرزانه همیشه نگران بود، نگران همه چیز و از جمله نگران عروس شدن دخترش؛ این که دیر شده است و سخت می گیرد.

بالاخره فرزانه به خانه بخت رفت، اما مادرش نبود که رفتن او را ببیند؛ به وقت مراسم عروسی، مادر در آی سی یو بود. برنامه تالار را لغو کردند و ناگزیر یک محفل کوچک خانوادگی در منزل برپا شد، جشنی بدون شادی؛ با لبخندهایی ساختگی و با اشک های فرزانه که بر گونه هایش می غلتید. مادر دیگر به خانه بازنگشت و دو روز بعد بر مزار او گریستند....

آری، مرگ اغلب بی خبر از راه می رسد و بیماری خیلی وقت ها پیش بینی ناپذیر است، آن هم در این عصر دود و ماشین و آهن؛ سال مندی نیز مسائل خود را دارد و باید که با آن کنار آمد، هم خود سالمند و هم اطرافیان؛ اما با همه دشواری ها و پیچیدگی های زندگی، به راستی می توان بهتر زیست و بهتر رفت.

فرزانه دوست و همکار قدیمی و مادر او نمونه ای از هزاران هزار زن دیروز و امروز است؛ زنانی هر کدام با ویژگی های ارزشمند، اما با ضعف های عملکردی کمابیش مشابه که شاید بارزترین وجه اشتراک بسیاری از آنان نگرانی و دلشوره و افراط در بعضی جنبه های زندگی باشد. آن قسمت از این خصلت ها که به طور طبیعی در نهاد انسان ها، به ویژه خانم ها وجود دارد، مد نظر نیست، مشکل زمانی است که این گونه رفتارها از حد می گذرند، آسیب می زنند و پنهان و پیدا خانواده و جامعه را به بیراهه می برند.

بیایید یکی از مباحث کلیدی زندگی را واکاوی و بازنگری کنیم و ببینیم تعریف اغلب ما از زن، مادر یا بانوی خانه چیست. کسی که ریز و درشت کارها با اوست؟ برای کارهای شخصی و غیرشخصی به اعضای خانواده سرویس می دهد و هر روز صبح می پرسد ناهار یا شام چه بپزم؟

به وقت میهمانی های خرد و کلان هم هربار از نفس می افتد تا خوب بدرخشد و نهایت میهمان نوازی خانواده و کدبانوگری خود را به نمایش بگذارد؟ این گونه است که از چهل پنجاه سالگی، دست وپادرد و کمردرد، ضعف اعصاب و دیگر بیماری ها به سراغ بسیاری خانم ها می آید و همه از راه دور و نزدیک نگران و درگیر مطب و بیمارستان می شوند؛ درست وقتی زن و مرد می خواهند بعد از سال ها کوشش کمی نفس بکشند و درست وقتی که شاید زندگی بچه ها هم دارد شکل می گیرد....

به راستی، زن بودن همین است یا چیزی فراتر از این؟ متأسفانه ما هنر زنانگی و سرشت مادری را اغلب اشتباه معنا نموده ایم. تأکید می گردد، هدف در این نوشتار، آنالیز و نقد ساختاری و فرهنگی خانواده ها و به طور کلی جامعه است و نه سرزنش بانوان یا دفاع و حمایت از آنان؛ این که زنان مستقیم خطاب قرار گرفته اند به اقتضای متن بوده است و نیز منظور این نیست که همه ضعف ها یکجا در یک زن یا یک خانواده دیده می گردد. بعلاوه، تفاوت های بسیار هست مثلا بین مادر روستایی با مادر شهری که در این نوشتار نمی گنجد.

بله، مادری با این تعاریف در سی سالگی فرزندش، لقمه در دست، او را راهی محل کار یا دانشگاه می نماید، کفش های او را دستمال می کشد، جوراب هایش را می شوید و همچنان نگران است که اگر خودش نباشد، نکند بچه اش گرسنه بماند. شغلش چه می گردد؟ ازدواج و خانه اش چه؟

او به جای فرزند خود فکر می نماید، درس می خواند، کاردستی می سازد، شاگرد اول می گردد و...؛ غافل از این که با این روش، انسانی به جامعه تحویل می دهد که نه فقط به میزان کافی جسور و توانمند در رویارویی با مسائل و مسائل زندگی نیست، چه بسا برای کارهای معمول و ساده زندگی هم با مشکل روبه رو باشد.

با تأسف، این شیوه همین جا سرانجام نمی یابد و این مادر پس از ازدواج بچه ها نیز همچنان خود را مسئول شام و ناهار و دیگر امور، حتی میهمانی آنان می داند. در یک کلام، به جای هدایت و همراهی و همفکری، او تا آخرین نفس می خواهد که به جای بچه هایش زندگی کند؛ و همه این ها جسم و روان او را چندبرابر شرایط طبیعی فرسوده می نماید.

این زن فرصت ندارد به سلامت جسم و روان خود بیندیشد و برای خودش وقت کافی بگذارد. عمده کار او جلب رضایت شوهر و بچه ها و نیز دیگر عزیزان است و بسیاری وقت ها بر این اشتباه نام ایثار و زنانگی و مادرانگی هم گذاشته می گردد. در حالی که همسر و بچه ها ترجیح می دهند با زنی شاداب و سالم روبه رو باشند، نه زنی مادام نگران و درهم شکسته و خسته....

آری، او در بسیاری هزینه ها صرفه جویی می نماید؛ برای مثال، ساعت ها وقت و انرژی می گذارد و سبزی و باقلا و نخودفرنگی آماده می نماید؛ غافل از این که، بیش تر این به ظاهر صرفه جویی ها در زمانی نه چندان دور، همراه با جهانیی از درد و رنج و نگرانی، صرف دارو و درمان های پرهزینه و سرانجام ناپذیر و اغلب کم نتیجه یا بی نتیجه می گردد. بله، او فقط در وجود خودش صرفه جویی نمی نماید.

این که بعضی خانواده ها به دلیل های دیگری، جز صرفه جویی، چنین شیوه هایی دارند موضوع بحث ما نیست و از این مثال برای شرح و تأکید استفاده شده است، ضمن این که از اهمیت مقوله صرفه جویی به طور کلی در جامعه و خانواده و نیز به طور خاص در بعضی خانواده ها کاسته نمی گردد.

در این یادداشت، برای تمرکز بیش تر بر موضوع اصلی، از پرداختن به عوامل دیگری که به بانوان و خانواده ها آسیب می رساند صرف نظر شده و البته این به معنای نادیده گرفتن آن ها نیست. بعلاوه این نوشتار مفهوم قدرناشناسی از زحمات و کوشش های بجا و معقول خانم ها را دربرندارد.

خلاصه این که، هنر اصلی زن در تدبیر و درایت اوست؛ زنی که در عین بهره مندی از سلیقه و دستپخت و دیگر شایستگی ها، به جای غرزدن و غصه خوردن و نگرانی های سرانجام ناپذیر، بتواند در فضایی آرام، اعضای خانواده (اعم از همسر و فرزند، عروس و داماد و نوه و نتیجه) را به تناسب توانایی و سن و موقعیت، در کارها سهیم کند و به این ترتیب، به مرور، هم مهارت و اعتماد به نفس آن ها را موجب گردد و هم خود را از تحمل فشارهای نامعقول و کمرشکن جسمی و روحی برهاند.

زنِ بادرایت به تغذیه سالم خود و خانواده و نیز میهمانان می اندیشد و نه جلب رضایت و بدتر از آن نمایش توانمندی های خود؛ به مطالعه، ورزش و فعالیت های فرهنگی اجتماعی مفید می پردازد و نه غم خوردن مداوم برای هر مرحله از زندگی بچه ها؛ به جای شصت هفتاد سال عمر پردردسر و نهایت بیماری و رنج برای خود و خانواده، عمر او با سلامتی و توانایی نسبی، به صدسال یا بیش از آن هم می رسد و می تواند در شادی عزیزان خود شریک باشد، به جای افزودن بر دغدغه ها و مسائل آنان.

او نمی خواهد که فقط خود مطرح باشد و نیز نمی ترسد که کارها در حد عالی انجام نگردد؛ به همه فرصت تجربه کردن می دهد و با آرامش، مهربانی و فروتنی شیوه کار را به آنان می آموزد و می داند که جهان به آخر نمی رسد، مثلا اگر کمی از خاک گلدان به هنگام آب دادن فرزند به گل ها روی زمین بریزد، لیوانی بشکند، یا غذایی کم نمک گردد؛ زیرا نمک حقیقی و دلنشین زندگی لبخند و آرامش و رضایتی است که نصیب تک تک اعضای خانه می گردد، از سهیم بودن در کارها و تصمیم گیری ها، باهم بودن و برداشتن باری از دوش یکدیگر.

در این خانه، بچه ها توانا و متکی به نفس بار می آیند و هر کدام، در حد خود، با مهارت های زندگی آشنا می شوند. مادر دیرتر شکسته و ناتوان می گردد و حوصله و وقت کافی برای خندیدن، گفت وگو و همراهی با همسر و بچه ها را دارد. این جا آرامش نسبی برقرار است و تنش و کشمکش کم تر رخ می دهد. در چنین فضایی، اعضای خانواده ناچار نیستند به شکل های مختلف خود را شاد و خوب و خوشنود جلوه دهند، زمان هایی که چنین نیستند و زمانی که شاید حتی از درون فروپاشیده اند.

این جا زن می اندیشد، رشد می نماید و ذهنش از قرمه سبزی پرسرخ و پرروغن و سیاهرنگ، به نشانه کدبانوگری، فراتر می رود و حصارها را می شکند. زندگی او به انواع کلاس بچه ها گره نمی خورد و به آب و آتش نمی زند که آنان چنین شوند و چنان؛ این جا زن پابه پای همسر و بچه ها قد می کشد و با همه دشواری ها و موانع، آن ها را نیز با خود همراه می نماید، برای زیستنی شایسته تر.

در خانه ای که مادر و پدر اهل اندیشه و منطق و نیز همراه و پشتیبان یکدیگر باشند، آداب بی فایده و دست وپاگیر و آسیب زننده جای خود را به رشد و بالندگی مادی و معنوی می دهند، زندگی کلیشه ای بی معنا می گردد و شیوه های سالم، میانه روی و خلاقیت شالوده زندگی و ارتباط درون و برون خانواده را می سازند. بعلاوه، پدر و مادر بحران ها را مدیریت می نمایند و مستقیم و غیرمستقیم برخورد درست با مسائل گوناگون را به بچه ها می آموزند.

فراتر از این ها، در چنین خانواده هایی، به جای سال ها زندگی پررنج با اختلال های ریز و درشت روان و رفتار، درست و به موقع از مشاوران، روانشناسان و روانپزشکان شایسته یاری گرفته می گردد؛ و رفتن نزد روانکاو و روان درمانگر و مانند آن هیچ اشکالی ندارد. در نهایت، در جامعه ای متشکل از این خانواده ها، این گونه علوم جایگاهی ویژه و معین نماینده می یابند، به مرور از نقایص علمی و عملی شان کاسته می گردد و هرچه بیش تر در پرورش انسان های سالم مؤثر خواهند بود.

رسیدن به این مراحل شاید آرمان گرایانه به نظر برسد، امکان پذیر است؛ کافی است بخواهیم و نگاه و اندیشه مان را به افقی دیگرگون متمرکز کنیم. نگوییم که زندگی همین است و همیشه چنین بوده؛ تغییر را بخواهیم و باور کنیم. همه این ها، البته، تمرین می خواهد و زمان، فرهنگسازی می خواهد و صبوری، همت می خواهد و همدلی؛ و پیش از همه، آگاهی می خواهد و آگاهی و آگاهی....

--

چون در سینمای ایران و مجموعه های تلویزیونی خانم ثریا قاسمی معمولا نقش مادر همیشه نگران را ایفا می نماید از تصویر ایشان برای نمایه استفاده شد و گرنه این نوشته ارتباطی با ایشان ندارد.