عمارتی که به دغدغه مشترک فعالان محیط زیست و میراث تبدیل شده است - خیمه نیوز

داستان چیست؟

تا همین دو سال قبل خبرها فقط از نبود جاده آسفالته و هموار برای رسیدن به عمارت شیرینه در پنج کیلومتری شرق شهر خورموج گله داشتند، اما به نظر می رسد حالا باید به همان جاده ناهموار و خاکی قناعت کرد و به فکر راه حل ای بود براس حضور غول آسای ماشین های سنگین معدن سنگ در چند متری این بنای تاریخی و تنگه بیرمی تا نه تنها خدای ناکرده یادگار ادبیات و شعر بوشهر در گذشته با خاک یکسان شود، بلکه راه آب یکی از مهمترین آبشخورهای محیط زیست منطقه نیز که از قضا حفاظت شده هم بسته نشود.

عمارت شیرینه در پنج کیلومتری شرق شهر خورموج را محمدخان دشتی، حاکم، شاعر و فاضل بیش از 100 سال پیش در نزدیکی تنگه بیرمی ساخت؛ منطقه ای که از چند سال قبل با تصویب هیات دولت به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی گشت، اما به نظر می رسد اداره صنایع و معادن استان بوشهر هنوز هیچ اطلاعی از این همه برنامه ریزی برای این منطقه ندارد.

این ندانستن باعث شده تا مردم دشتی و تنگستان، فعالان محیط زیست و فعالان میراث فرهنگی برای چندمین بار در مقابل دستگاه های مکانیکی در حال کار در معدن سنگِ تنگه بیرمی تحصن کنند. آنها برای چندمین بار دور تا دور دستگاه های مکانیکی معدن تجمع کردند تا اعتراض خود را نسبت به بی توجهی میراث فرهنگی، وزارت صنعت و معدن و دیگر دستگاه های متولی که برای ادامه دار بودن کار معدن تلاش می کنند، نشان دهند.

هر چند تصاویر منتشر شده در طول یکی دو ماه گذشته از این عمارت شیرینه، از آتش سوزی رخ داده در دور تا دور این بنا خبر می دهند؛ آتشی که عمارت شیرینه را به بنایی لخت و عور در بیابانی سیاه تبدیل کرده است.

بی توجهی ها باغ عمارت را خشک کرد

حسن باغبانی، سخنگوی پویش نجات بیرمی و فعال زیست محیطی استان بوشهر آغاز فعالیت معدن سنگ در منطقه حفاظت شده محیط زیست بیرمی را مربوط به سال 1397 می داند.

او پیرامون عمارتی که به دغدغه مشترک فعالان محیط زیست و میراث تبدیل شده است، می گوید: با توجه به قرار دریافت آن در منطقه حفاظت شده محیط زیست، برای نخستین بار در همان زمان کار متوقف شد، اما بدلیل پشتیبانی برخی از متولیان شهری از فعالیت این معدن، آنها توانستند بار دیگر کار خود را در این منطقه ادامه دهند.

وی به شکل گیری پویش نجات بیرمی برای دفاع از کوه بیرمی و تنگه شیرینه در ادامه آغاز فعالیت این معدن سنگ اشاره می کند و می افزاید: نه تنها این تنگه یکی از مهمترین آبشخورهای استان بوشهر را در خود دارد، بلکه آب بخشی از شهرستان دشتی را نیز تامین می کند، همچنین عمارت تاریخی محمدخان دشتی که نمادی برای دشتی هاست و تنگه معروف تگو نیز در این چند متری این معدن قرار دارند که با ادامه شرایط موجود، آنها قطعا بطور کامل از بین می فرایند.

او تنگه تگو و قلعه شیرینه را نماد زیباییِ بوشهری ها می دانند که حتی یکی از معروف ترین شعرهای بوشهر نیز در وصف آن سروده شده اند و ادامه می دهد: عمارت شیرینه فقط یک عمارت نیست بلکه مهمترین دوران بلوغ فکری و ادبیات منطقه دشتی و تنگستان را نیز در خود دارد، در واقع این عمارت برای جمع شدن بزرگان و ادبا و شعرا استفاده می شده است، به همین دلیل این عمارت جایگاهی تاریخی برای مردم دشتی دارد.

او به شرایط امروز باغ عمارت اشاره می کند که در حال حاضر به دلیل بی توجهی ها در حال خشک شدن است و می افزاید: با پیگیری ها و تلاش های فعالان محیط زیست و پویش نجات بیرمی قرار بر احیای باغ و درختکاری دوباره محوطه است، چون با توجه به همین ظرفیت های ارزشمند بوده که هیات دولت، این منطقه را منطقه نمونه گردشگری اعلام کرده است.

میراث فرهنگی چه تلاشی برای حفاظت از عمارت شیرینه کرد؟

باغبانی می گوید: این سوال مردم منطقه است که چرا میراث فرهنگی در برابر تخریب این ظرفیت بسیار ارزشمند گردشگری، آن هم برای منطقه ای که هیچ ظرفیت دیگری ندارد، نمی ایستد. حتی یکی از اعتراض های مردم به قرار دریافت معدن و تفریحگاه قدیمی مردم منطقه در کنار یکدیگر است و از سوی دیگر این معدن که چشمه های اصلی آن، به سمت غرب کوه بیرمی است آن هم در منطقه ای که همه جمعیت حیوانات بیرمی از آن سیراب می شوند، پیش می رود و این یعنی تخریب آبشخور حیوانات منطقه حفاظت شده محیط زیست.

این فعال زیست محیطی بوشهر با بیان اینکه در استعلام اولیه وزارت صنعت و معدن از این دستگاه؛ آن با عبور ماشین آلات معدن از کنار عمارت موافقت می کند، ادامه می دهد: با این اقدام، به میراث فرهنگی اعتراض کردیم که آنها با حضور در منطقه و بررسی نقطه قرارگیری معدن و عبور ماشین آلات و عمارت، متوجه اشتباه خود شدند و خاتمه در اردیبهشت سال گذشته یعنی یک ماه قبل از آغاز کارمجدد معدن، مدیر کل میراث استان در نامه ای به سازمان صنایع و معاون و ارسال رونوشت آن به معاونت عمرانی استانداری، فرمانداری دشتستان و دفتر فنی و وزارت سمت استعلام را رد می کند.

به گفته وی در آن زمان میراث فرهنگی متوجه می شود که جاده دسترسی ماشین آلات از حریم درجه یک بنای شیرینه عبور می کند و آن را نادرست می داند و در نهایت رای خود را پس می گیرد و از آن ممانعت می کند، با این وجود بار دیگر و با دخالت برخی دستگاه های دولتی، فعالیت یاد شده ادامه می دهد.

عضو پویش مردمی نجات بیرمی با اشاره به حجم بالای تخریب ها بعد از گذشت 17 روز از آغاز کار معدن بیان می کند: این اتفاقات باعث می شود تا مردم دشتستان خود جلو بفرایند و درخواست خاتمه دادن به کار را داشته باشند، در نتیجه آنها با تحصن پنج روزه در این محوطه اعلام می کنند که تا زمانیکه کار تمام نشده و جلوی پروژه گرفته نشود، تحصن به خاتمه نمیرسد که خاتمه بعد از گذشت پنج روز مسئولان شهری مجبور به برگزاری جلسه شورای تامین استان می شوند و بدنبال آن دستور توقف کار این معدن صادر می شود.

او با بیان اینکه در آن زمان مردم شرط بازگشت خود را خروج دستگاه ها از محوطه معدن و نزدیکی عمارت شیرینه مطرح می کنند، ادامه می دهد: در آن زمان مسئولان قول می دهند که دو روز دیگر دستگاه ها از محوطه خارج می شوند چون معدنکار اعلام کرده بود کلید دستگاه ها در آن زمان در اختیارش نیست و خارج از محدوده کارگاهی است. اما دو ماه بعد بار دیگر کار معدن آغاز شد.

آغاز تحصن در تنگه بیرمی

وی ادامه دار شدن کار را عامل حضور دوباره مردم منطقه در آن زمان در تنگه بیرمی می داند و مدعی است: در آن زمان اعضایی از پویش نجات بیرمی اعلام می کنند که تا زمانیکه کار معدن ادامه دارد به نشانه اعتراض در عمارت شیرینه باقی می مانند که این تحصن مدتها طول کشید، آنها در این مدت در مجموعه تنگه شیرینه در کوه ماندند و سرما و گرما را تحمل کردند تا اجازه تخریب محیط زیست را ندهد.

به گفته باغبانی این اقدامات باعث شد تا بار دیگر چندصد نفر از مردم مناطق دشتی و تنگستان در هوای بالای 45 درجه و با وجود شرایط بد منطقه از نظر شیوع کرونا و در رطوبت بسیار بالا وارد کوهستان شده و بار دیگر برای حمایت و نشان دادن حمایت خود از این منطقه حفاظت شده و عمارت تاریخی شیرینه و همراه با پویش نجات بیرمی دور دستگاه های سنگین معدن تحصن کنند.

حضور در دستگاه های متولی بی پاسخ می ماند

باغبانی با بیان اینکه به عنوان یکی از اعضای انجمن چتر سبز استان بوشهر برای صحبت با مدیر کل صمت استان به آن اداره کل می رود، اما اجازه ورود و صحبت با مدیر کل به وی داده نمی شود، می گوید: پس از آن نشستی با معاون حفاظت سازمان آب استان برگزار کردیم که وی اعلام کرد که اداره کل صمت هیچ استعلامی از سازمان آب استان نگرفته و اینکه گفته می شود هر دو اداره صمت و آب مجوز کار داده اند، خلاف است، فقط در سال 1383 و بار اساس استعلامی که مدیر سابق داده بود در آن زمان یک مجوز داده شد، اما بعد از ان دیگر هیچ استعلامی از میراث فرهنگی انجام نشد و تا به امروز فقط از ما اجازه دسترسی به استفاده از بستر رودخانه را گرفته اند.

او همچنین از درخواست فعالان محیط زیست، اجتماعی و پویش نجات بیرمی برای صحبت با مدیر کل میراث فرهنگی استان بوشهر خبر می دهد که پیروز به صحبت با وی نشده اند و حتی روابط عمومی این اداره کل نیز اعلام کرد که تا زمان اعلام شده، مدیر استان در دسترس نبوده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز نه تنها از بستر رودخانه استفاده می کنند، بلکه اکنون در حال تخریب دیوارهای تنگه هستند، ادامه می دهد: با این کار عرصه تنگه را تغییر می دهند، تا زمانیکه این تنگه ارزش حیاتی دارد، آب را نگه می دارد در واقع سرعت آب گرفته می شود و خطر ورود سیل وجود ندارد، اما اگر این تنگه باز شود، آب ناگهان از تنگه خارج شده و عمارت، باغ و چاه و همه چیز تخریب می شوند.

او از مهمترین علت های ساخت این عمارت تاریخی در نزدیکی تنگه بیرمی را جلوگیری از وقوع هر نوع سیل در این محوطه می داند و اظهار می کند: از سوی دیگر در نزدیکی این عمارت نیز آثار قلعه چند هزار ساله وجود دارد که از نظر باستانی و میراثی بسیار ارزشمند است، اما عجیب است که میراث فرهنگی آن را نادیده می گیرد.